جولان مدعیان بی‌سواد در حریم طب سنتی
·
1404/2/8 00:59
· خواندن 4 دقیقه
مقدمه
طب سنتی ایران، میراثی کهن و گرانبهاست که بر شالوده‌ی قرن‌ها تجربه، مشاهده و تفکر حکمایی چون ابن سینا، رازی و جرجانی بنا شده است. این نظام طبی که زمانی ستون فقرات سلامت جامعه ایرانی بود، امروزه نیز به دلیل رویکرد کل‌نگر، توجه به اصلاح سبک زندگی و بهره‌گیری از داروهای طبیعی، مورد اقبال عموم قرار گرفته است.
اما همین بستر ارزشمند، متأسفانه میدان جولان افرادی شده که بدون برخورداری از دانش عمیق و صلاحیت علمی، در کسوت مدعیان طب سنتی ظاهر می‌شوند. این افراد، نه تنها سلامت مردم را به خطر می‌اندازند، بلکه چهره‌ی این دانش شریف را خدشه‌دار می‌کنند.
مقاله‌ی حاضر، با نگاهی علمی و دقیق، به تحلیل این پدیده و ارائه‌ی راهکارهایی برای شناخت و مواجهه‌ی هوشمندانه با این مدعیان می‌پردازد.
طب سنتی اصیل: دانشی منسجم و قابل تطبیق با علم نوین
برخلاف برداشت‌های سطحی، طب سنتی اصیل یک علم منسجم، دقیق و دارای چارچوب‌های نظری مشخص است. مفاهیمی چون مزاج‌شناسی، اخلاط چهارگانه، ارکان، قوا و اصول سته ضروریه، اسکلت‌بندی نظری این دانش را تشکیل می‌دهند.
نکته‌ی اساسی که باید بر آن تأکید کرد این است که مفهوم اخلاط ـ برخلاف تصور رایج ـ نه با مباحث فیزیولوژی مدرن در تضاد است و نه صرفاً یک نظریه کهنه و ناکارآمد. بلکه اخلاط، توصیفاتی از فرآیندهای بدنی هستند که به زبان و فهم علمی زمانه‌ی خود بیان شده‌اند. اگر امروز ابزارهای تشخیصی و علوم فیزیولوژیک پیشرفته‌ای در اختیار داریم، می‌توانیم این مفاهیم کهن را با ترجمان علمی دقیق‌تر بازخوانی کنیم.
برای مثال، توصیف "صفرا" در متون طب سنتی، با ویژگی‌هایی همچون گرمی، خشکی، تندی و برانگیختگی مطابقت دارد که در نگاه فیزیولوژیک مدرن می‌تواند با فرآیندهای التهابی، اختلالات متابولیک یا برهم‌خوردگی‌های عصبی-هورمونی تفسیر شود. بنابراین، طب سنتی با وجود زبان خاص خود، در لایه‌های زیرین، حامل نگاهی دقیق به عملکرد بدن انسان است.
یک طبیب سنتی واقعی، بر مبنای این چارچوب عمیق و با سال‌ها مطالعه و تجربه بالینی، می‌تواند بیماری‌ها را تحلیل کرده و درمان‌های متناسب ارائه کند.
علائم هشداردهنده مدعیان بی‌سواد
مدعیان ناآگاه و فرصت‌طلب، فاقد درک نظری از طب سنتی‌اند و برای پر کردن این خلأ، به روش‌های گمراه‌کننده‌ای متوسل می‌شوند:
- ادعاهای درمانی معجزه‌آسا: وعده‌ی درمان قطعی برای بیماری‌های صعب‌العلاج؛ وعده‌ای که هیچ طبیب واقعی، چه سنتی و چه مدرن، نمی‌دهد.
- طفره رفتن از ارائه‌ی مبانی علمی درمان: در مواجهه با پرسش درباره‌ی اصول درمانی، پاسخ‌های مبهم، غیرمستدل و یا طفره‌آمیز می‌دهند.
- حمله و تخریب منتقدان: به جای پاسخ منطقی، منتقد را به "بی‌سوادی"، "دشمنی با طب سنتی" یا "وابستگی به مافیا" متهم می‌کنند.
- ادعای دانش انحصاری: وانمود می‌کنند که به اسرار درمانی خاصی دست یافته‌اند که دیگران از آن بی‌بهره‌اند.
- منع بیماران از درمان‌های پزشکی رایج: این کار می‌تواند جان بیماران را در خطر جدی قرار دهد.
- استناد صرف به حکایات فردی: به جای ارائه‌ی شواهد علمی یا استدلال‌های طبی، صرفاً بر داستان‌هایی از درمان‌های موفق ادعایی تکیه می‌کنند.
- ابهام در سوابق تحصیلی و عدم ارائه‌ی مدارک معتبر: بسیاری از این افراد هیچ سابقه‌ی رسمی یا استاد مشخصی ندارند.
ریشه‌ی رفتار طفره‌آمیز و تهاجمی این مدعیان
مدعیان ناآگاه، در واقع با دو چالش بزرگ روبرو هستند: فقدان دانش عمیق و ترس از آشکار شدن نادانی.
به همین دلیل، در مواجهه با پرسش‌های دقیق، به جای پاسخ منطقی، مسیر توهین، تحقیر و فرافکنی را در پیش می‌گیرند. این رفتارها تلاش برای پنهان‌سازی ضعف علمی و فرار از نقد منطقی است.
خطرات اعتماد به مدعیان بی‌صلاحیت
- به خطر افتادن جان بیماران: تأخیر در تشخیص و درمان صحیح می‌تواند منجر به عوارض غیرقابل جبران شود.
- عوارض ناشناخته دارویی: داروهای تجویز شده ممکن است تداخل دارویی داشته یا آسیب جدی به بدن وارد کنند.
- تحمیل هزینه‌های سنگین مالی: درمان‌های بی‌اثر، بیماران را از لحاظ مالی تحت فشار قرار می‌دهد.
- تضعیف اعتماد عمومی به طب سنتی و پزشکی مدرن: عملکرد این افراد، موجب تخریب اعتبار کلی نظام سلامت می‌شود.
چگونه هوشیار باشیم و دیگران را آگاه کنیم؟
- شک علمی داشته باشید: در برابر هر ادعای درمانی شگفت‌انگیز، با دیده‌ی شک نگاه کنید.
- مطالبه‌ی توضیح مستدل کنید: از درمانگر بخواهید مبنای علمی (در چارچوب طب سنتی) درمان خود را توضیح دهد.
- به علائم هشداردهنده توجه کنید: هرگاه با نشانه‌های طفره رفتن، حمله یا ادعای اسرار ویژه مواجه شدید، احتیاط کنید.
- تحقیق درباره‌ی سوابق و اساتید: سوابق علمی و تحصیلی افراد را بررسی کنید.
- با چند متخصص مشورت کنید: هم از پزشک مدرن و هم از طبیب سنتی معتبر نظرخواهی کنید.
- آگاهی‌بخشی به اطرافیان: دانسته‌های صحیح را به دیگران منتقل کنید.
- مستندسازی تجربیات خطرناک: موارد فریب یا آسیب را ثبت و به مراجع ذی‌صلاح گزارش دهید.
نتیجه‌گیری
حفظ حرمت طب سنتی، مستلزم پالایش آن از مدعیان بی‌سواد است.
طب سنتی ایران، دانشی ژرف و پویاست که در صورت بازخوانی علمی، می‌تواند با علوم مدرن تعامل مؤثری برقرار کند.
اما حضور افراد ناآگاه و شیاد، بزرگ‌ترین تهدید برای این میراث گرانبهاست.
با هوشیاری، مطالبه‌ی استدلال، و ارتقای آگاهی جمعی، می‌توان هم از سلامت جامعه صیانت کرد و هم از حیثیت راستین طب سنتی دفاع نمود.
حفظ امانت حکمای بزرگ تاریخ، وظیفه‌ی ماست.
