نقد دیدگاه ابن سینا درباره ترمیم پوست با علم سلول‌های بنیادی

Eslam Shakiba Eslam Shakiba · 1404/1/18 11:57 · خواندن 3 دقیقه

ابن سینا، پزشک برجسته ایرانی، در کتاب "قانون در طب" معتقد بود که ترمیم پوست به دلیل سخت شدن ماهیچه زیرین اتفاق می‌افتد. اما علم مدرن نشان می‌دهد که ترمیم پوست یک فرآیند مستقل است که توسط سلول‌های بنیادی انجام می‌شود. با این حال، در شرایط خاصی مانند سوختگی‌های شدید، ترمیم طبیعی پوست محدودیت‌هایی دارد که دانشمندان را به استفاده از روش‌های نوینی مانند پوست حیوانات (مانند ماهی) واداشته است.

دیدگاه ابن سینا:

ابن سینا پوست را یک عضو "منوی" (غیرقابل ترمیم کامل) می‌دانست. او استدلال می‌کرد که در واقع، گوشت زیرین (ماهیچه) رشد کرده و سفت می‌شود و جایگزین پوست می‌شود. این نظریه احتمالاً بر اساس مشاهدات ظاهری او از زخم‌های عمیق بود (1)

علم سلول‌های بنیادی:

امروزه می‌دانیم که پوست از دو لایه اصلی تشکیل شده است:

اپیدرم: حاوی سلول‌های بنیادی که پوست جدید می‌سازند.
درم: شامل فیبروبلاست‌ها که کلاژن تولید می‌کنند.

ترمیم پوست یک فرآیند پیچیده است که شامل مراحل التهاب، تکثیر سلول‌ها، و بازسازی بافت است. ماهیچه و پوست بافت‌های کاملاً متفاوتی هستند و هیچ رابطه‌ای بین ترمیم ماهیچه و پوست وجود ندارد.

چالش‌های ترمیم پوست در سوختگی‌های شدید:

سوختگی‌های عمیق:
زخم‌های ناشی از سوختگی‌های شدید (مانند سوختگی درجه سوم) معمولاً لایه اپیدرم و درم را کاملاً از بین می‌برند. در این شرایط، سلول‌های بنیادی پوست که برای ترمیم ضروری هستند، از بین رفته‌اند و ترمیم طبیعی پوست غیرممکن می‌شود.
عدم پوشش فوری زخم:
در صورت عدم پوشش مناسب زخم، عفونت، از دست دادن مایعات بدن، و آسیب‌های بیشتر اتفاق می‌افتد. بنابراین، نیاز به پوشش موقت یا دائم برای محافظت از زخم اجتناب‌ناپذیر است.
تشکیل بافت اسکار:
حتی اگر ترمیم پوست اتفاق بیفتد، معمولاً بافت اسکار (Scar Tissue) تشکیل می‌شود که عملکرد طبیعی پوست را ندارد. این بافت انعطاف‌پذیری کمتری دارد و ممکن است مشکلات زیبایی و عملکردی ایجاد کند.

استفاده از پوست حیوانات (مانند ماهی):

به دلیل محدودیت‌های ترمیم طبیعی پوست در سوختگی‌های شدید، دانشمندان به دنبال روش‌های نوینی برای پوشش زخم‌ها هستند. یکی از این روش‌ها، استفاده از پوست حیوانات مانند ماهی است. این روش‌ها شامل موارد زیر است:

پوست ماهی:
پوست ماهی (به ویژه ماهی‌هایی مانند تیلاپیا) به دلیل خواص خاص خود، به عنوان یک پوشش طبیعی برای زخم‌های سوختگی استفاده می‌شود. این پوست حاوی پروتئین‌هایی مانند کلاژن است که به تسکین درد، کاهش التهاب، و تسریع ترمیم کمک می‌کند. همچنین، این پوست می‌تواند رطوبت زخم را حفظ کند و از عفونت جلوگیری کند.
پوست خوک:
پوست خوک نیز به دلیل شباهت زیاد به پوست انسان، در برخی موارد استفاده می‌شود. این پوست می‌تواند به عنوان یک پوشش موقت عمل کند تا زمانی که پوست جدید بدن شروع به رشد کند.
پوست مصنوعی:
در برخی موارد، پوست مصنوعی با استفاده از سلول‌های بنیادی یا مواد بیولوژیکی تولید می‌شود. این پوست مصنوعی می‌تواند به عنوان جایگزینی برای پوست طبیعی استفاده شود.

علت اشتباه ابن سینا:

ابن سینا به دلیل محدودیت تجهیزات زمان خود، نمی‌توانست ساختار سلولی پوست را مشاهده کند. او ممکن است ترمیم زخم‌های عمیق را که منجر به بافت اسکار می‌شود، به سخت شدن ماهیچه نسبت داده باشد. این استنتاج احتمالاً بر اساس مشاهدات ظاهری و بدون دسترسی به علم میکروسکوپی بود

نتیجه‌گیری:

دیدگاه ابن سینا در زمان خود قابل توجه بود، اما با پیشرفت علم مشخص شد که ترمیم پوست به ماهیچه وابسته نیست. با این حال، در شرایط خاصی مانند سوختگی‌های شدید، ترمیم طبیعی پوست محدودیت‌هایی دارد که دانشمندان را به استفاده از روش‌های نوینی مانند پوست حیوانات (مانند ماهی) و پوست مصنوعی واداشته است.(2) این مثال نشان می‌دهد که دانش انسان همواره در حال تکامل است.